De cijfers liegen er niet om. Helaas sterven in de VS elk winterseizoen tientallen mensen door een lawine (avalanche.org).
In Europa ligt dat aantal helaas nog hoger met ongeveer 100+ doden per jaar (avalanches.org).
In dit artikel bespreken we enkele tips voor lawineveiligheid.
Wat is lawinekunde?
Lawineveiligheid is een reeks richtlijnen en technieken om het risico om in een lawine terecht te komen te verkleinen.
Bewustwording & risicoperceptie
Lawineveiligheid is een zaak van iedereen die zich tijdens het sneeuwseizoen in de backcountry begeeft.
Of je nu een freeride skiër of snowboarder bent, bergbeklimmer, wandelaar,… als je de backcountry ingaat sta je bloot aan lawinegevaar.
Zo is freeriden steeds populairder geworden. Dit betekent dat elk jaar meer mensen de backcountry ingaan.
Op de coole Youtube video’s zien we professionele rijders de steile onaangeroerde hellingen scheuren. Wat we thuis niet zien is de voorbereiding die plaatsvindt voor het rijden van deze faces.
Soms wachten deze pro riders meerdere jaren op de perfecte (veilige) sneeuwcondities om eindelijk die ene afdaling te maken.
Recreatieve skiërs en snowboarders beschikken vaak niet over de juiste kennis en vaardigheden om lawinegevaar in de bergen in te schatten.
Ze kijken hooguit naar de lawinegevaarschaal en denken “het is maar een 2 of 3 van de 5 dus het zal wel veilig zijn”.
Helaas blijkt uit de statistieken dat 83% van de lawinedoden valt op dagen met een schaal 2 of 3!
Daarbij komt dat 90% van de backcountry skiërs of snowboarders zelf de lawine veroorzaakte.
De cijfers spreken voor zich. Met de juiste kennis, bewustzijn en besluitvorming kunnen de risico’s in de backcountry echter aanzienlijk worden verminderd.
Uit onderzoek is gebleken dat als mensen alleen maar de basisbeginselen van lawineveiligheid leren kennen, zij anders en conservatiever gaan denken over het berijden van onzeker terrein in de backcountry.
De resultaten leveren voorlopig bewijs dat lawineonderwijs de risicoperceptie kan beïnvloeden en nuttige praktische vaardigheden kan opleveren voor winterrecreanten in de backcountry.
K. Green, J. Hendrikx en J.D. Johnson.
Met alleen wat basiskennis maak je slimmere beslissingen over waar je gaat rijden op basis van de omstandigheden.
Dit kan de risico’s al drastisch verlagen.
Een inleiding in lawineveiligheid zal je echter niet tot een expert maken die lawinegevaarlijk terrein in de backcountry kan inschatten.
Het doel is niet om je bang te maken. Want het belangrijkste is om plezier te hebben in de bergen. Maar met de juiste mentaliteit, kennis en uitrusting kun je het veilig doen!
Het primaire doel van dit artikel is om je aan het denken te zetten en je bewust te maken van de gevaren. En hopelijk verdiep je je wat meer in lawineveiligheid.
Lawinekunde basis tips: de hoofdingrediënten voor lawines
Laten we eens kijken naar enkele basisprincipes van lawineveiligheid.
Onthoud altijd dat er 3 hoofdingrediënten zijn voor een lawine: een gebonden laag, een zwakke laag en een helling.
Laten we een voorbeeld bekijken: het is een maand geleden sinds de laatste sneeuwval in het skioord waar we verblijven.
Maar vandaag begon het te sneeuwen en viel er 30 cm verse poeder uit de lucht. De verse sneeuw vormt een gebonden laag bovenop de oude.
Aan de andere kant viel de verse sneeuw op een oude laag van een maand eerder. Het kan enige tijd duren voordat de nieuwe laag zich verbindt met de oude laag.
Tot dat gebeurt, spreken we van een zwakke laag tussen de oude en de nieuwe laag.
Een lawine is sneeuw die van de berg afglijdt. Je hebt dus duidelijk een helling nodig met voldoende hellingshoek om de zwaartekracht zijn werk te laten doen.
In de meeste gevallen zijn lawines mogelijk vanaf een hellingshoek van 30°. Dit komt overeen met de hellingshoek van een “zwart” gelabelde helling in Europa.
En daar heb je het… de 3 basis ingrediënten voor een lawine. Neem één van deze 3 weg en er is geen lawine.
Verschillende soorten lawines
Er zijn verschillende soorten lawines die onder bepaalde omstandigheden voorkomen. De belangrijkste zijn:
- Plaklawine: Een dichte laag sneeuw breekt af en glijdt van een helling naar beneden. Dit is de gevaarlijkste lawine voor backcountryrecreanten.
- Natte lawine: Een type lawine die ontstaat wanneer de sneeuw nat en zwaar is.
- Droge losse sneeuw lawine: Losse, droge sneeuw tuimelt in een cascade van sneeuw de helling af.
- Glijdende lawine: Een langzaam bewegende lawine die ontstaat wanneer een laag sneeuw op een helling begint te bewegen zonder uit elkaar te vallen.
Lawinekunde basis tips: gevarenschaal
De lawinegevaarschaal is een manier om de waarschijnlijkheid en potentiële omvang van lawines in een bepaald gebied te communiceren.
De niveaus worden bepaald door lokale lawinecentra of organisaties en zijn gebaseerd op verschillende factoren zoals sneeuwstabiliteit, weersomstandigheden en hellingshoek.
Het meest gebruikte systeem is de North American Avalanche Danger Scale, die vijf niveaus kent.
- Laag: natuurlijke lawines onwaarschijnlijk; door de mens veroorzaakte lawines mogelijk.
- Gematigd: Natuurlijke lawines onwaarschijnlijk; door mensen veroorzaakte lawines mogelijk op specifiek terrein.
- Aanzienlijk: Natuurlijke lawines mogelijk; door mensen veroorzaakte lawines mogelijk op specifiek terrein.
- Hoog: natuurlijke lawines waarschijnlijk; door de mens veroorzaakte lawines zeer waarschijnlijk op een groot aantal terreinen.
- Extreem: Wijdverspreide natuurlijke lawines waarschijnlijk; door de mens veroorzaakte lawines zeer waarschijnlijk, zelfs op hellingen met een lage hoek.
Hierboven hebben we het al gehad over de misvatting van deze schaal. De meeste dodelijke ongelukken gebeuren wanneer het gevaar 2 of 3 is.
De meeste mensen weten niet dat deze schaal niet lineair is, maar exponentieel!
Van niveau 2 naar 3 gaan lijkt misschien niets bijzonders. Maar in werkelijkheid is het gevaar verdubbeld!
Het is belangrijk om de plaatselijke lawinevoorspelling te controleren en het systeem van de gevarenschaal te begrijpen voordat men in de winter backcountry activiteiten onderneemt zoals skiën of snowboarden in of nabij lawinegebied.
Bovendien geeft de lawine u meer informatie over waar zich specifieke problemen in het sneeuwpakket bevinden.
Hoe de berg benaderen om veilige hellingen te vinden?
Tot dusver hebben we het gehad over enkele basisbegrippen in verband met lawines. Laten we nu eens kijken naar enkele tips voor lawineveiligheid en welke methoden er zijn om veilig in de backcountry te rijden.
Spreid je beslissingen in de tijd
De eerste klap is het halve werk. De avond ervoor moet je beginnen met het maken van plannen voor wat je de volgende dag gaat rijden. Houd rekening met factoren als het weer (check de voorspellingen), sneeuw (lawineberichten), terrein, uitrusting en mens.
Ja, dat klopt… de mens! Denk aan je vaardigheidsniveau, groepsdruk, verantwoordelijkheden, enz…
Neem al deze factoren in overweging om je plan voor de volgende dag te ontwikkelen. Elimineer de gevaarlijke hellingen of gezichten onder die omstandigheden.
Herhaal dit proces de volgende ochtend voordat je naar de berg gaat. Het weerbericht kan inmiddels veranderd zijn.
Of het lawinebericht voor vandaag zegt iets anders dan je had verwacht.
Neem alle bijgewerkte gegevens in aanmerking en kijk of je je plannen voor die dag moet aanpassen of niet. Elimineer meer gezichten indien nodig.
De laatste controle die je moet doen is op de berg zelf. Met visuele inspectie kunt u extra potentiële gevaren op de berg ontdekken.
Misschien moet u uw strategie aanpassen, een andere route kiezen of besluiten dat het onveilig is om de bergwand vandaag te berijden.
De onderstaande beoordelingsmethoden kunnen helpen bij die beslissing.
Evaluatiemethoden voor lawineveiligheid
Werner Munter methode
De Werner Munter-methode is een eenvoudige en doeltreffende methode die door skiërs en snowboarders wordt gebruikt om de stabiliteit van een helling te beoordelen alvorens deze te berijden.
Ze is genoemd naar de Zwitserse skileraar Werner Munter, die de methode in de jaren negentig ontwikkelde. De methode bestaat uit de volgende stappen:
- Bepaal de hoek van de helling: De hoek van de helling is de belangrijkste factor bij het bepalen van de stabiliteit ervan. Een te steile helling heeft meer kans op lawines, terwijl een te vlakke helling minder gevaar oplevert.
- Evalueer het aspect: Het aspect, of de richting, van de helling is ook van invloed op de stabiliteit ervan.
- Beoordeel het sneeuwdek: De kwaliteit en de verdeling van het sneeuwdek zijn ook van invloed op de stabiliteit van een helling. Let op het soort sneeuw, zoals poeder of harde sneeuw, en hoe goed deze aan de helling kleeft.
- Houd rekening met de weersomstandigheden: Het weer, waaronder temperatuur, wind en neerslag, kan ook van invloed zijn op de stabiliteit van een helling. Een plotselinge opwarming of zware neerslag kan het sneeuwpakket verzwakken en het risico op lawines vergroten.
Op basis van deze vier factoren kan de Werner Munter methode u helpen om snel en weloverwogen te beslissen of het al dan niet veilig is om een bepaalde helling te berijden.
Het is echter belangrijk te onthouden dat lawines onvoorspelbaar kunnen zijn en dat geen enkele methode volledige veiligheid kan garanderen.
De stop of go methode
De basisbeginselen van Werner Munter werden door de Oostenrijkse Alpenvereniging (Alpenverein) verder vereenvoudigd om de beoordeling te vergemakkelijken.
De hoofdzaken zijn opgeschreven op een kleine kaart die je gemakkelijk bij je kunt dragen.
Het geeft je een idee welke hellingen veilig zijn om te berijden, gebaseerd op de lawinegevaarschaal en de hellingshoek van de helling.
Je kunt de kaart zelfs gebruiken om de hellingshoek van de helling te schatten. Hulpmiddelen als Fatmap kunnen je dat echter ook vertellen. Het is zeer raadzaam om dit soort hulpmiddelen (of alpenkaarten) te gebruiken om je tocht te plannen.
Veiligheidsuitrusting voor lawines
Tot slot is het hebben van de juiste lawineveiligheidsuitrusting een must. De 3 verplichte hulpmiddelen zijn een lawinepieper, een sonde en een schep.
In een volgend artikel gaan we daar wat dieper op in.
Hopelijk ben je op basis van deze lawineveiligheidstips door het lezen van dit artikel getriggerd om wat tijd te investeren in het verder opbouwen van je kennis over lawineveiligheid.
Als je nog vragen hebt stel ze dan gerust in een comment onderaan dit artikel!
